Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, Η ΑΤΑΞΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ, ΟΠΟΙΑ ΚΙ’ ΑΝ ΕΙΝΑΙ Η ΕΡΩΤΗΣΗ[1]

Γράφει ο Κώστας Λάμπος[2]

Ζούμε στην εποχή του απόλυτου εξουσιαστικού Φόβου, σε μια οικονομία του Φόβου και της παρακμής[3] και σε μια κοινωνία-ανθρωπότητα της πλήρους απαξίας του ανθρώπου και του πολιτισμού του. Ζούμε στη μέση μιάς πολυδιάστατης και πολυεπίπεδης παγκόσμιας κρίσης, οι ρίζες της οποίας τρέφονται από την κοινωνική ανισότητα. Οι καρποί της είναι η αδικία, ο παράνομος πλουτισμός και η αδικαιολόγητη φτώχια και οι συνέπειές της είναι η προϊούσα καταστροφή όλων των ζωτικών συστημάτων της οικόσφαιρας του πλανήτη, η βίαιη επιβολή της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και η καλπάζουσα εξαθλίωση της πλειονότητας του πληθυσμού της Γης. Το μέγεθος και το βάθος αυτής της κρίσης αποκαλύπτουν το συστημικό χαρακτήρα της, πράγμα που σημαίνει πως δεν είναι απλά και μόνο μια τομεακή-κλαδική, μια περιφερειακή-τοπική, μια εθνική-κοινωνική, μια πολιτική-διαχειριστική κρίση.

Πρόκειται για παρακμιακή, εκφυλιστική, γονιδιωματική κρίση που σηματοδοτεί το τέλος του ιστορικού κύκλου, το θάνατο του καπιταλιστικού συστήματος.

Γι’ αυτό και κάθε προσπάθεια να διαγνωσθεί και να αντιμετωπισθεί, από άγνοια ή από ιδιοτέλεια, μερικά, αποσπασματικά και καθησυχαστικά, με σκοπό τη θεραπεία-διάσωση του ασθενούς καπιταλισμού, συμβάλλει στην ολοκλήρωση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, η οποία παίρνει τη μορφή:

1.    της διαρκούς κυλιόμενης πολεμικής καταστροφής κάθε εμποδίου στην απόπειρα του κεφαλαίου να επιβιώσει ως ζόμπι, μέσω της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης,

2.    του πυρηνικού ολοκαυτώματος Χιροσίμα-Ναγκασάκι ή του πυρηνικού εφιάλτη Τσερνομπίλ, Φουκοσίμα και πολλών άλλων περιπτώσεων,

3.    της σταδιακής ερημοποίησης του πλανήτη,

4.    της υποταγής της κοινωνίας στους επιχειρηματικούς ομίλους,

5.    της όξυνσης του διατροφικού προβλήματος του πλανήτη,

6.    της χειραγώγησης της κοινωνίας με εργαλεία το Φόβο, το σκοταδισμό, την παραπλάνηση, την κρατική-παρακρατική τρομοκρατία και την καταστολή, ακόμα και με τη βιοχημεία,

7.    του επιταχυνόμενου εκφασισμού των κοινωνιών και συνολικά της ανθρωπότητας και

8.    της απαξίωσης του ανθρώπινου πολιτισμού και ακύρωσης των προοπτικών του.

Γι’ αυτό εκτιμώ, πως πρέπει άμεσα να βγούμε από τη λογική των τεχνοκρατών-γιατρών του καπιταλισμού και να εκτιμήσουμε τη συγκεκριμένη παγκόσμια κρίση με βάση τα διδάγματα της ανθρώπινης ιστορίας και από τη σκοπιά των κατηγοριών εκείνων που καταδυναστεύονται από τον μανιακό καπιταλισμό, δηλαδή από τη σκοπιά της ζωής, της εργαζόμενης ανθρωπότητας, του πολιτισμού και της Φύσης και σε τελική ανάλυση από τη σκοπιά του Ανθρώπου και όχι των κερδών του κεφαλαίου.

Όλα δείχνουν πως ο καπιταλισμός ολοκλήρωσε τον ιστορικό του κύκλο και βρίσκεται στο ανώτατο στάδιο της παρακμής του. Η ανθρωπότητα έχει κάθε λόγο να αποσύρει τον επικίνδυνο πιά καπιταλισμό και να οργανώσει την παραπέρα πορεία της με βάση τις σύγχρονες δυνατότητες, τις συνολικές υλικές και πνευματικές ανάγκες της και φυσικά με τα οράματά της για ένα καλύτερο κόσμο.

Σ’ αυτό το σημείο που οριοθετεί τον καπιταλισμό ως παρελθόν και ένα καλύτερο κόσμο ως μέλλον, η ανθρωπότητα και πιο συγκεκριμένα οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, ως σύγχρονος Οιδίποδας, ξαναβρίσκεται μπροστά στο κρίσιμο σταυροδρόμι του 21^ου αιώνα και πρέπει να απαντήσει για μια ακόμα φορά στο ερώτημα της Σφίγγας-Ιστορίας: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ.

Με αφετηρία της αναζήτησης, αλλά και ως τέρμα του δρόμου για ένα καλύτερο κόσμο, τον άνθρωπο, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τους λογαριασμούς μας με την ιστορία, με ολόκληρη τη μέχρι τώρα ιστορία του ανθρώπινου γένους.

Γι’ αυτό είναι αναγκαία μια ιστορική αναδρομή. Θα πρότεινα να επισκεφτούμε τους σημαντικότερους σταθμούς αυτής της διαδρομής. Και σε κάθε περίπτωση θα ξεκινήσουμε από τις εξισωτικές κοινωνίες της εποχής της αθώας αγριότητας και του λεγόμενου ‘πρωτόγονου κομμουνισμού’, που μας κληροδότησαν την εμπειρία εκατομμυρίων χρόνων, για την κοινωνική ισότητα και την εγνωσμένη αναγκαιότητα, δηλαδή την κοινωνική ελευθερία, που βασίζονταν πάνω στην ισοκτησία, ως αποτέλεσμα της κοινοχρησίας και της κοινοκτημοσύνης της γης.

Στη συνέχεια θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να μελετήσουμε, όχι να αντιγράψουμε, την αεί ανατέλλουσα αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία, η οποία κληροδότησε στην ανθρωπότητα την έννοια του Κράτους του Δήμου, της πραγματικής Λαϊκής Κυριαρχίας, δηλαδή της Άμεσης Δημοκρατίας[5].

Να συνεχίσουμε το οδοιπορικό μας με την Πολιτεία του Αριστόνικου που έκανε πράξη την Ουτοπία του Ιάμβουλου, με επόμενους σταθμούς τα ‘Πρωτοχριστιανικά Κοινόβια’, την ‘Πολιτεία του Ήλιου’ την ‘Κομμούνα της Θεσσαλονίκης’, και τη Λαϊκή Επανάσταση της Αγγλίας’.

Το νέο ξεκίνημα μας οδηγεί στο ρωσικό ‘Αγροτικό Κοινόβιο’ Μιρ και στην ‘Κομμούνα της Άνδρου’, κι’ από εκεί πεταγόμαστε μέχρι το ‘Συνεταιριστικό ιδεώδες στη Θεωρία και στην Πράξη’ με μια στάση στο Μοντραγκόν, για να συνεχίσουμε μέχρι το αιχμάλωτο ‘Κιμπούτς’ στο Ισραήλ και την ‘Κομμούνα της Μπάχα-Καλιφόρνια και της Μορέλος στο Μεξικό.

Μακρύ το ταξίδι μας, αλλά είναι τόσο συναρπαστικό που συνεχίζουμε με τη μελέτη ‘του προτάγματος του Σοσιαλισμού’, βασικοί σταθμοί του οποίου είναι η ‘Παρισινή Κομμούνα’, η ‘Ρωσική επανάσταση του 1905’ και η ‘Οκτωβριανή επανάσταση το 1917’.

Η επόμενη διαδρομή, μας οδηγεί στην προσέγγιση της απόπειρας σύνθεσης των προταγμάτων της ‘Άμεσης Δημοκρατίας και του Σοσιαλισμού’ με σταθμούς τη ‘Συμβουλιακή Δημοκρατία της Γερμανίας’, τη ‘Συμβουλιακή Δημοκρατία της Ιταλίας’ και την ‘Κομμούνα της Κρονστάνδης’, για να καταλήξουμε στον αντίλογο και στις μετασεισμικές δονήσεις της ‘Δικτατορίας του προλεταριάτου’ που ήρθε ως ‘υπαρκτός σοσιαλισμός’ και έφυγε ως υπαρκτός κρατικοκαπιταλισμός.

Στη συνέχεια πεταγόμαστε στην Ανατολή και γνωρίζουμε τις ‘Κινέζικες Κομμούνες’ και τον αγροτικό κομμουνισμό τους. Επιστρέφουμε στη Δύση για να γνωρίσουμε τις απόπειρες ‘Αυτοδιαχείρισης’, ξεκινώντας από την ‘Ισπανική επανάσταση για την Αυτοδιαχείριση’ για να καταλήξουμε, παρακάμπτοντας μέχρι το ‘Γαλλικό Μάη’, στο μεγάλο αυτοδιαχειριστικό πείραμα που συντελείται στις μέρες μας στη Λατινική Αμερική.

Στο μεταξύ συναντάμε στη διαδρομή μας την επιστήμη των ‘Δικτύων’ και με αφορμή αυτή τη συνάντηση επισκεπτόμαστε τα ‘Εναλλακτικά Κοινωνικά Δίκτυα’, όπως τα ‘Δίκτυα Ανταλλαγής’ αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση χρήματος, οι ‘Τράπεζες Χρόνου’ και οι ‘Τράπεζες Ενέργειας’. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συζήτηση ενός κύκλου εξακοσίων (600) Νέων, Γάλλων και Γερμανών, με αντικείμενο την ‘Αχρήματη Κοινωνία’.

Συνοψίζοντας τις εμπειρίες μας από αυτό το συναρπαστικό οδοιπορικό μας καταλήγουμε σε τρία συμπέρασμα:

·       Το πρώτο συμπέρασμα είναι, πως η ανθρωπότητα, ως Εμείς, ως συλλογικότητα παλεύει από τα γεννοφάσκια της για Κοινοκτημοσύνη και Ισότητα, για Ισότητα και Δικαιοσύνη, για κοινωνική Δικαιοσύνη και για Ισοπολιτεία, για Άμεση Δημοκρατία και Ελευθερία, για Συνεργασία και Ειρήνη, για Απελευθέρωση του Ανθρώπου και για Οικουμενικό Ανθρωπισμό, παλεύει δηλαδή για τον κάθε φορά καλύτερο κόσμο.

·       Το δεύτερο συμπέρασμα είναι πως η εργαζόμενη ανθρωπότητα εμποδίστηκε συστηματικά από όλα τα εκμεταλλευτικά κοινωνικοοικονομικά συστήματα που επέβαλλαν την κυριαρχία τους με τη βία των θεσμών, των διάφορων σκοταδισμών, του ταξικού κράτους και των όπλων. Βέβαια η ανθρωπότητα κατάφερνε πάντα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες να κλείνε τον κύκλο αυτών των ενοχλητικών παρασιτικών μορφωμάτων και να δημιουργεί με υπομονή και επιμονή τους όρους της απελευθέρωσής της, από το ένα μετά το άλλο εξουσιαστικό-εκμεταλλευτικό σύστημα, μέχρι που φτάσαμε στον 21^ο αιώνα, όπου η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με την καπιταλιστική βαρβαρότητα.

·       Το τρίτο συμπέρασμα είναι πως η ανθρωπότητα συνειδητοποιεί σταδιακά, όπως αποκαλύπτεται και στο οδοιπορικό μας, πως δεν έχει να επιλέξει μεταξύ του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και του κρατικού καπιταλισμού, της αμαρτωλής σοσιαλδημοκρατίας και του τριτοτεταρτοδιεθνιστικού ψευτοσοσιαλισμού, αλλά οφείλει να αναδείξει την μακραίωνη αγωνιστική προσπάθειά της σε σύγχρονη επιλογή της.

Γι’ αυτό θα χρειαστεί οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να αυτονομηθούν πνευματικά, ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά από την κηδεμονία της απερχόμενης, αλλά και της καροδοκούσας άρχουσας τάξης και να επεξεργαστούν το δικό τους σύγχρονο Σχέδιο για το Μέλλον της Ανθρωπότητας. Ένα σχέδιο με τρία  στάδια, με:

·       πρώτο αυτό της διαμόρφωσης ενός σύγχρονου κινήματος Διαφωτισμού που θα κοινωνικοποιεί την επιστημονικά έγκυρη και κοινωνικά χρήσιμη γνώση, για να απαλλαγεί η εργαζόμενη κοινωνία από τους εξουσιαστικού μύθους, τους μεσσίες και τις υποτίθεται επαναστατικές ηγετικές πρωτοπορίες και να καταστεί η ίδια η εργαζόμενη κοινωνία-ανθρωπότητα υποκείμενο της ιστορίας της απελευθέρωσής της,

·       δεύτερο αυτό της ειρηνικής ουμανιστικής επανάστασης της συνειδητής εργαζόμενης κοινωνίας, για την ανατροπή του καπιταλισμού σε κάθε πιθανή και απίθανη εκδοχή του και

·       τρίτο αυτό της οικοδόμησης του Κοινωνικοοικονομικού Συστήματος του Ουμανισμού[6], συστατικά στοιχεία του οποίου θα είναι η απόλυτη και καθολική κοινοκτημοσύνη και η καθολική Άμεση Δημοκρατία, με στόχο τη δημιουργία της Αταξικής Κοινωνίας και του Οικουμενικού Ουμανιστικού Πολιτισμού.

Η ανθρωπότητα βρέθηκε, στην αργόσυρτη και βασανιστική διαδρομή της, πολλές φορές μπροστά σε τέτοια διλήμματα και πάντα στην ώρα της κατάφερνε να πετάει από πάνω της κάθε τι το παρακμασμένο και το σάπιο και να ανοίγει το δρόμο για τον εκάστοτε δυνατό και αναγκαίο καλύτερο κόσμο. Οι επιστήμες και οι τεχνολογίες του 21^ου αιώνα, κάτω από τον έλεγχο της κοινωνίας, συνθέτουν την αντικειμενική δυνατότητα για τη πραγμάτωση του πανάρχαιου ονείρου της ισότητας. Η κατασταλαγμένη εμπειρία και η απελευθερωτική ιστορική συνείδηση της σύγχρονης εργαζόμενης κοινωνίας συνθέτουν την εξατομικευμένη και τη συλλογική υποκειμενική παράμετρο της αντικαπιταλιστικής-ουμανιστικής επανάστασης Και τα δυό αυτά μεγέθη μαζί θα γυρίσουν σίγουρα τη σελίδα της ιστορίας και θα διευρύνουν τους ορίζοντες του ανθρώπινου, ανθρωπιστικού, ουμανιστικού πολιτισμού, στα πλαίσια του οποίου ο αρχάνθρωπος που έγινε δούλος, δουλοπάροικος και εργάτης, θα ξαναγίνει ελεύθερος άνθρωπος στις σύγχρονες συνθήκες.

Ο Ουμανισμός του 21ου Αιώνα, ο Ουμανισμός του homo humanisticus universalis, δεν μπορεί παρά να σημαίνει τη λαχτάρα, την προσπάθεια και την ικανότητά μας, ως ανθρωπότητα, να σκουπίσουμε το δάκρυ από τα μάτια της Μάνας-Φύσης και να ξανακάνουμε το άδολο χαμόγελό της, το συναρπαστικό φαινόμενο της ζωής, τη ζωή μας την ίδια, έργο τέχνης, πηγή δημιουργικής οικουμενικής ευτυχίας και αιώνιο στολίδι αυτού του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος[7].

---

[1] Αντρέ Μπρετόν: «Ο Άνθρωπος είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση»

[2] Συμβολή στη συζήτηση με θέμα: Αιτίες και συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης και προοπτικές της Άμεσης Δημοκρατίας που έγινε: 1. το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (13.04.2011) 2. στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (14.04.2011) και 3. στον Αχαϊκό Όμιλο Πολιτικού & Κοινωνικού Προβληματισμού (15.04.2011)

[3] Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της παρακμής, ΠΑΠΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.

[4] Με αυτό το θέμα καταπιάνομαι συστηματικά στο καινούργιο, υπό έκδοση, βιβλίο μου.

[5] Δεν είναι του παρόντος η αναλυτική προσέγγιση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και η όποια αναφορά στις αντιφάσεις της και στις σκοτεινές πλευρές της θα ήταν σίγουρα πολύ διδακτική ιστορία.

[6] «Oπως ο αθεϊσμός σαν ξεπέρασμα του Θεού είναι η εμφάνιση στο προσκήνιο του θεωρητικού ουμανισμού και ο κομμουνισμός σαν ξεπέρασμα της ατομικής ιδιοκτησίας η διεκδίκηση της πραγματικής ανθρώπινης ζωής σαν ιδιοκτησία του ανθρώπου, είναι η εμφάνιση του πρακτικού ουμανισμού. Ο αθεϊσμός είναι ο ουμανισμός που συνδέεται με τον εαυτό του μέσα από το ξεπέρασμα της θρησκείας. Μόνο όταν ξεπεράσουμε τη μεσολάβηση αυτή –που είναι, ωστόσο, μια απαραίτητη προϋπόθεση- θα εμφανιστεί ο θετικός ουμανισμός, θετικά παραγόμενος στον εαυτό του. Αλλά ο αθεϊσμός και ο κομμουνισμός, (ως θετικός ουμανισμός) δεν είναι φυγή, δεν είναι αφαίρεση, δεν είναι απώλεια του αντικειμενικού κόσμου που δημιούργησε ο άνθρωπος, ή των ουσιαστικών του δυνάμεων που προεκτείνονται στην αντικειμενικότητα, δεν είναι μια άθλια επιστροφή στην αφύσικη, πρωτόγονη απλότητα. Αντίθετα είναι μάλλον η πρώτη πραγματική εμφάνιση, η αληθινή πραγμάτωση του ανθρώπου, η επαλήθευση της πραγματικής ανθρώπινης ουσίας του», Marx Karl, Early Writings, PENGUIN BOOKS, in Αssociation with New Left Review, 1992, p. 395

[7] Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία…, ο. π., σελ. 435.