ΒΗΜΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

Αγαπητές επισκέπτριες και αγαπητοί επισκέπτες,

Πολλοί πίστεψαν, ή πιστεύουν, κάποιοι ίσως και να ευχήθηκαν, πως το αυθόρμητο και ακηδεμόνευτο κίνημα "ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΠΑΝΤΟΥ" έχει χαθεί, όπως χάνονται κάποια συγκυριακά φαινόμενα. Και πολλοί το ταύτισαν είτε με τους 'αγανακτισμένους' της πάνω πλατείας, είτε με τους 'αποφασιμένους' της κάτω πλατείας.  Κάποιοι άλλοι το αφόρισαν επειδή δεν ήταν δικό τους δημιούργημα.  Μερικοί προσπάθησαν να το καπελώσουν και άλλοι πρόβαλαν 'τίτλους ιδιοκτησίας' του κινήματος της πλατείας. Κι' όλοι μαζί αυτοί, τώρα που το κίνημα 'χάθηκε', κάνουν γνωματεύσεις και ξαναγυρίζουν στις μικρές και τις μεγάλες εξουσιαστικές στρούγκες, γιατί δεν κατάλαβαν πως τα αυθόρμητα κοινωνικά κινήματα  δεν είναι παρά  συμπτώματα της κοινωνικής επανάστασης που ωριμάζει και ωδίνες της ιστορίας πριν από τη γέννηση του καινούργιου.

Εμείς νομίζουμε πως αυτό το κοινωνικό κίνημα της άμεσης δημοκρατίας είναι σαν τα ποτάμια που χάνονται σε κάποιο σημείο για να εμφανιστούν παρακάτω ορμητικότερα, ικανά να παρασύρουν στο διάβα τους όλα τα εμπόδια μέχρι να φτάσουν στον προορισμό τους. Το 'Κίνημα της Πλατείας' , όπως δείχνουν τα πράγματα, ξανάβαλε δυναμικά στην κορυφή του πίνακα διεκδικήσεων του λαϊκού κινήματος το ζήτημα του Δημόσιου Χώρου, αντιπαράθεσε το Δημόσιο Διάλογο απέναντι στον φασιστικό μονόλογο της εξουσίας της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και στη θέση της αστικής-ταξικής-κοινοβουλευτικής δημοκρατίας του κεφαλαίου τοποθέτησε την Άμεση Δημοκρατία της αυτοδιευθυνόμενης κοινωνίας.

Οι 'Πλατειείς' στο μεταξύ ετοιμάζουν, ατομικά και συλλογικά, σε ομάδες, κύκλους και δίκτυα, την επανεμφάνισή τους, ως κοινωνία αυτή τη φορά κι' όχι μόνο στις πλατείες, αλλά και στα εργοστάσια και παντού όπου φωλιάζει η εξουσία του κεφαλαίου που λεηλατεί τη ζωή τους, όχι όμως για να καταλάβουν την εξουσία, αλλά για να την καταργήσουν. Γιατί γνωρίζουν πως δεν υπάρχει καλή και κακή εξουσία, αφού η φύση κάθε εξουσίας είναι να εξουσιάζει, να διαιρεί, να εκμεταλλεύεται, να καταπιέζει, να παραπληροφορεί και να ασκεί βία προκειμένου να διατηρηθεί ως έκφραση των συμφερόντων των άμεσων και έμμεσων εξουσιαστών. Γιατί γνωρίζουν πως μόνο με αυτή την προοπτική της κατάργησης κάθε μορφής εξουσίας, ο αγώνας της κοινωνίας οδηγεί στην ολική αυτοδιεύθυνσή της, δηλαδή στη σύγχρονη Άμεση Δημοκρατία στην πλήρη μορφή της, όπου η ισηγορία, η ισονομία, η ισοπολιτεία, η ισοκρατία θα ακουμπάει πάνω στην ισοκτησία για να είναι η Άμεση Δημοκρατία, η Δημοκρατία των Ίσων, των διαφορετικών αλλά των Ίσων.

Στο Δημόσιο Διάλογο για την Άμεση Δημοκρατία, που συνεχίζεται, φιλοξενούμε  τα παρακάτω  κείμενα που αποτελούν μια θετική συμβολή και τον εμπλουτίζουν,  περιμένοντας τη συνέχιση αυτού του διαλόγου και με τη δική σας συμμετοχή. 

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΟ ΔΙΑΛΟΓΟ: 

1. Σκέψεις για την προώθηση της άμεσης δημοκρατίας, της Ομάδας Πολιτών Ηλιούπολης 

2. Άμεση Δημοκρατία του Γιώργου Οικονόμου

Για την Πρωτοβουλία Διαλόγου για την Άμεση Δημοκρατία και τον Ουμανισμό

Κώστας Λάμπος

*

 

2. H AMΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Δρ Φιλοσοφίας

oikonomouyorgos.blogspot.com

Στις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες που ζούμε διεθνώς ένεκα της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης από το 2008, και ιδιαιτέρως στην χρεοκοπημένη Ελλάδα, στην οποία το αντιπροσωπευτικό πολίτευμα ναυάγησε παταγωδώς, προκύπτει η ανάγκη για έναν άλλον πολιτικό προσανατολισμό και για μία ριζική πολιτειακή αλλαγή. Η ανάγκη αυτή εκφράσθηκε στις συνελεύσεις στην πλατεία Συντάγματος και στις άλλες πλατείες σε όλη τη χώρα από τις 25 Μαΐου 2011. Η δημοκρατία, η άμεση δημοκρατία, τέθηκε σωστά ως η εναλλακτική λύση στα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα. Είναι επομένως απαραίτητο να διευκρινισθεί τι είναι η άμεση δημοκρατία να αναλυθούν οι θεσμοί, οι αρχές και οι αντιλήψεις της. Προς τούτο στρεφόμαστε στην αθηναϊκή πολιτεία του 5^ου-4^ου π.Χ. αιώνα, όταν για πρώτη φορά στην ιστορία άνθρωποι ίδρυσαν τη δημοκρατία, σκέφθηκαν και έγραψαν γι’ αυτήν. Η εξέταση αυτή δεν έχει μόνο ιστορική ή θεωρητική σημασία, αλλά κυρίως πολιτική και είναι εξαιρετικώς επίκαιρη. Αυτό δεν σημαίνει ότι η αθηναϊκή δημοκρατία εκλαμβάνεται ως μοντέλο ή πρότυπο για αντιγραφή, αλλά για έμπνευση και προσανατολισμό στη σημερινή εποχή. Μεταξύ των άλλων μας βοηθά να διασαφηνίσουμε τι είδους πολίτευμα είναι το αντιπροσωπευτικό.

Ελευθερία

Δημοκρατία σημαίνει το κράτος του δήμου, την κυριαρχία του δήμου, την πολιτική εξουσία των πολιτών και όχι των πολιτικών, την άμεση εξουσία των πολιτών και όχι των αντιπροσώπων, των κομμάτων και των γραφειοκρατών. Θα μπορούσε δε να συνοψισθεί στα εξής στοιχεία: ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη και έλεγχο. Τα χαρακτηριστικά αυτά περιγράφονται εν συντομία αμέσως πιο κάτω. H ελευθερία εννοείται και με τις δύο έννοιές της, την ατομική και τη συλλογική. Με τη δεύτερη έννοια, την πολιτική, σημαίνει συμμετοχή όλων στην εξουσία: «ένα χαρακτηριστικό της ελευθερίας είναι να άρχουν όλοι με τη σειρά».[1] Η συμμετοχή αυτή αφορά σε όλες τις ρητές μορφές εξουσίας, εκτελεστική, νομοθετική, κυβερνητική, δικαστική. Είναι δε πραγματική και δεν εξασφαλίζει μόνο, όπως ισχύει σήμερα, την ελεύθερη έκφραση στον ιδιωτικό χώρο, στον οποίο δεν ασκείται εξουσία, δεν λαμβάνονται πολιτικές αποφάσεις, δεν θεσπίζονται νόμοι. Ο Ευριπίδης (Ικέτιδες, 438 κ.ε.) συμπυκνώνει πολύ εύστοχα την έννοια της δημοκρατικής ελευθερίας στον δημόσιο χώρο, στη συνέλευση των πολιτών, στον οποίο διακυβεύεται το μέλλον της πόλεως και των πολιτών της: «Αυτό είναι ελευθερία: να ρωτάς ‘‘ποιος θέλει να καταθέσει κάποια καλή γνώμη για την πόλιν’’; Έτσι όποιος θέλει ομιλεί, ενώ όποιος δεν θέλει σιωπά».

Ισότητα

Από την έννοια αυτή της ελευθερίας προκύπτει και η έννοια της ισότητας. Εφ’ όσον όλοι συμμετέχουν στην εξουσία πρέπει να έχουν όλοι την ίδια δυνατότητα να την ασκήσουν, επομένως πρέπει να είναι ίσοι: «ένα λοιπόν στοιχείο της ελευθερίας είναι η ισότητα».[2] Ισότητα σημαίνει πολιτική ισότητα όλων των πολιτών, στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στην άσκηση της εξουσίας υπό όλες τις μορφές της. Όπως είναι εμφανές, από τη μια πλευρά η έννοια της ισότητας προκύπτει από την έννοια της ελευθερίας, αλλά και αντιστρόφως, δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς ισότητα. Δεν είναι δυνατόν να συμμετέχουν όλοι στην εξουσία (=ελευθερία) εάν δεν είναι ίσοι, εάν οι θεσμοί δεν εξασφαλίζουν την πραγματική πρόσβαση όλων των πολιτών στην εξουσία. Mε άλλα λόγια η απόλυτη ισότητα εξασφαλίζει την πραγματική ελευθερία: δεν μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι εάν δεν είμαστε ίσοι^. δεν είμαστε ελεύθεροι εάν κάποιοι έχουν περισσότερη εξουσία  από εμάς, εάν κάποιοι ολίγοι αποφασίζουν και θεσπίζουν τους νόμους και εμείς απλώς υπακούουμε και εκτελούμε.

Δικαιοσύνη

Η ισότητα καθορίζει και τη δημοκρατική έννοια της δικαιοσύνης. Πράγματι, δικαιοσύνη στη δημοκρατική αντίληψη σημαίνει κατ’ αρχάς την ισότητα με την έννοια που αναφέρθηκε προηγουμένως (δίκαιον εστί το ίσον).[3] H δικαιοσύνη εννοείται εδώ ως η διανεμητική δικαιοσύνη. Το ζήτημα στο οποίο καλείται να απαντήσει η κοινωνία είναι: τι διανέμεται και σε ποιον, και φυσικά πώς διανέμεται και από ποιον. Η απάντηση της δημοκρατίας στο πρώτο ερώτημα (τι;) είναι ότι τα αγαθά που πρέπει να διανεμηθούν είναι οι τιμές, τα αξιώματα, η εξουσία και ορισμένα από τα υλικά αγαθά. Στο δεύτερο ερώτημα (σε ποιον;) η απάντηση είναι ότι διανέμονται σε όλους, στο τρίτο (από ποιον;) η απάντηση είναι από όλους τους πολίτες, και τέλος στο τέταρτο (πώς;) η απάντηση είναι με βάση την απόλυτη ισότητα.

Είναι εμφανές ότι στη διανομή αυτή υπεισέρχεται το κοινό συμφέρον. Για να είναι η διανομή δίκαιη πρέπει όλοι να συμμετέχουν εξ ίσου, να μην ευνοείται το ίδιον, το προσωπικό, το κομματικό, το συντεχνιακό ή  το ταξικό συμφέρον. Εδώ έγκειται η δεύτερη πτυχή της δικαιοσύνης, η μέριμνα για το κοινό συμφέρον και η εξασφάλισή του, πράγμα που τονίζει και ο Αριστοτέλης.[4] Οι δύο αυτές εκφάνσεις του δικαίου (ισότητα και κοινό συμφέρον) είναι αλληλένδετες, διότι για το κοινό συμφέρον μεριμνούν ουσιαστικώς μόνο οι πραγματικώς ίσοι πολίτες, δηλαδή οι ενεργοί πολίτες συναθροισμένοι σε ελεύθερη συνέλευση. Το κοινό συμφέρον καθορίζεται από το σύνολο των πολιτών, όχι από τους ολίγους, όχι από τους «ειδικούς» ή κάποια συντεχνία, όχι από κάποιο κόμμα ή γραφειοκρατικό όργανο.  

Η ισότητα αναφέρεται στη συμμετοχή όλων των πολιτών σε όλους τους πολιτικούς τομείς, άρα και στην απόδοση της δικαιοσύνης, όχι μόνο με την ευρεία, αλλά και τη στενή έννοια, δηλαδή στη δικαστική εξουσία. Τα πολυμελή δικαστήρια των πολιτών είναι η έκφραση της δημοκρατικής αρχής της ελευθερίας και της ισότητας. Τα κληρωτά δικαστήρια ανάγονται στην εποχή του Σόλωνα, στις αρχές του 6^ου αιώνα, και αποτέλεσαν εν συνεχεία την αδιαμφισβήτητη και ασφαλιστική δικλίδα της δημοκρατίας. Δεν υπάρχει δημοκρατία άνευ της συμμετοχής των πολιτών στη δικαστική εξουσία. Στα δικαστήρια ανάγονται, συν τοις άλλοις, όλες οι πράξεις της διοικήσεως, της πολιτικής εξουσίας, όλων των αξιωματούχων.[5]

Έλεγχος της εξουσίας

Έτσι ερχόμαστε στο τέταρτο στοιχείο ης άμεσης δημοκρατίας, τον έλεγχο, που σημαίνει ουσιαστικό πολιτικό και δικαστικό έλεγχο της εξουσίας από θεσμισμένα όργανα με τη συμμετοχή ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Ο έλεγχος περιέχει ασφαλώς τη διαφάνεια και τη λογοδοσία (λόγον διδόναι, εύθυνα) όλων των προσώπων που ασκούν εξουσία^. αυτό σημαίνει ανοικτή δυνατότητα στον καθένα να καταγγείλει στη βουλή, στην εκκλησία του δήμου και στα δικαστήρια των πολιτών τους πολιτικούς αξιωματούχους, αυτούς που άσκησαν εξουσία, εφάρμοσαν τις αποφάσεις και διαχειρίσθηκαν χρήματα. Όλοι οι άρχοντες, κληρωτοί και αιρετοί (βουλευτές, στρατηγοί, ίππαρχοι, ταμίες, ποικίλες επιτροπές) υφίστανται τον ουσιαστικό και ενδελεχή έλεγχο^. τόσο σε κάθε πρυτανεία (διάρκεια 35 ημερών) όσο και στο τέλος της ετήσιας θητείας τους, είναι δε ανά πάσα στιγμή ανακλητοί. Βασική αρχή της δημοκρατίας είναι ο αυστηρός έλεγχος όλων: «σε αυτήν την πόλιν ουδείς από όσους ασκούν εξουσία είναι ανυπεύθυνος, ανεξέλεγκτος».[6] Όλοι οι αξιωματούχοι, αν δεν είχαν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους ή  είχαν χρηματισθεί, ενάγονταν στο δικαστήριο και υφίσταντο κυρώσεις: ατιμία, στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων, χρηματικό πρόστιμο, δήμευση περιουσίας, ακόμη και θάνατο. Έτσι διασφαλίζεται η ηθική στην πολιτική, είναι ο μόνος τρόπος, για να συνυπάρξει η πολιτική με την ηθική, που τόσο διατυμπανίζεται από ποικίλους ηθικολόγους και ιδεολόγους.

Το τετράπτυχο αυτό (ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη, έλεγχος) αποτελεί τη βάση και τον πυρήνα της (άμεσης) δημοκρατίας. Η συμμετοχή, η ισότητα και ο έλεγχος είναι πραγματικά στοιχεία και όχι θεωρητικές διακηρύξεις ή αφηρημένες αρχές και ιδεώδη^. εξασφαλίζονται από νόμους, εκφράζονται σε θεσμούς. Οι δύο βασικοί θεσμοί είναι η εκκλησία του δήμου και η κλήρωση. Στην πρώτη ασκείται η νομοθετική και κυβερνητική εξουσία άμεσα από όλους τους ενήλικους ελευθέρους άνδρες, άνω των δεκαοκτώ ετών, ενώ με την κλήρωση εξασφαλίζεται η άσκηση της δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας άμεσα από τους ίδιους τους πολίτες. [7]

Η έννοια του πολίτη και η άμεση συμμετοχή

Συνιστά επίσης το τετράπτυχο αυτό τον ορισμό του πολίτη. Πράγματι ο πολίτης χαρακτηρίζεται από τα τέσσερα ανωτέρω στοιχεία: την ελευθερία, την ισότητα, τη δικαιοσύνη, τον έλεγχο της εξουσίας. Αυτό συμβαίνει κατ’ εξοχήν στην (άμεση) δημοκρατία, διότι σε αυτήν ο ελεύθερος Αθηναίος μετέχει άμεσα στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στη δικαστική και κυβερνητική εξουσία, στον έλεγχο όλων των αξιωματούχων. Άλλωστε και ο  Αριστοτέλης όταν αναζητεί ένα ουσιαστικό ορισμό του πολίτη λέει  ότι πολίτης είναι αυτός που εναλλάσσεται στην εξουσία (εν μέρει άρχειν και άρχεσθαι), αυτός που μετέχει δικαστικής και κυβερνητικής εξουσίας.[8] Πολίτης συνεπώς δεν είναι αυτός που συμμετέχει στις εκλογές ή ανήκει σε ένα κόμμα, αλλά αυτός που συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στην άσκηση της εξουσίας εν γένει. 

Είναι εμφανές ότι για να υπάρξει το πολίτευμα αυτό της γενικής και γενικευμένης συμμετοχής απαιτεί το ενδιαφέρον, τη θέληση και την επαγρύπνηση των ανθρώπων. Υποστηρίζεται από το δημοκρατικό ήθος, από το ενδιαφέρον και την υπευθυνότητα των πολιτών («sittlichkeit» στον Hegel, «θάρρος και επαγρύπνηση» στον Rousseau). Ταυτοχρόνως όμως, το ενδιαφέρον και η υπευθυνότητα ευνοούνται και δημιουργούνται από τους δημοκρατικούς θεσμούς. H (άμεση) δημοκρατία δηλαδή δεν είναι μόνο ένας τρόπος διακυβέρνησης, ένα πολίτευμα με θεσμούς δημοκρατικούς, με αρχές και αντιλήψεις δημοκρατικές, αλλά και τρόπος του βίου, υποστηρίζεται από μια δημοκρατική κοινωνία και από δημοκρατικά άτομα. Δεν υπάρχει δημοκρατική κοινωνία χωρίς δημοκρατικά άτομα, και αντιστρόφως, δεν υπάρχουν δημοκρατικά άτομα χωρίς δημοκρατική κοινωνία. Ο δημοκρατικός τύπος ανθρώπου είναι αυτός που ασχολείται με τα κοινά, με τις κοινές υποθέσεις, με το κοινό συμφέρον, αυτός που συμμετέχει, που  είναι πολίτης και όχι ιδιώτης. Ο ιδιώτης ασχολείται και ενδιαφέρεται για το δικό του προσωπικό συμφέρον,  παραμελεί και εγκαταλείπει το κοινό συμφέρον στα κόμματα, στους ισχυρούς, στους ολίγους, ως εκ τούτου αντικειμενικώς εναντιώνεται στο κοινό συμφέρον. Το εκφράζει πολύ ωραία ο Περικλής στον υπέροχο «Επιτάφιο»: τον τε μηδέν τώνδε μετέχοντα ουκ απράγμονα αλλ’ αχρείον νομίζομεν.

Σε όλα τα ανωτέρω χαρακτηριστικά και τις αρχές της δημοκρατίας βασικό στοιχείο είναι η άμεση συμμετοχή των πολιτών. Άμεση συμμετοχή σημαίνει όχι αντιπροσώπευση, όχι κόμματα, όχι εκλογές. Εδώ βρίσκεται το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της, που παραμελείται, αγνοείται ή συγκαλύπτεται: η (άμεση) δημοκρατία είναι το μοναδικό πολίτευμα που έχει ως προϋπόθεση τη συμμετοχή όλων των ανθρώπων, απαιτεί την άμεση συμμετοχή τους, οφείλεται στη συμμετοχή τους, λειτουργεί και διατηρείται χάρις στη συμμετοχή τους και έχει ως σκοπό, μεταξύ άλλων, την πραγματική συμμετοχή των ανθρώπων. Όλα τα άλλα πολιτεύματα (μοναρχία, δικτατορία, σοσιαλιστικά, σοσιαλδημοκρατικά, κομμουνιστικά, ολοκληρωτικά, ολιγαρχικά, αντιπροσωπευτικά) όχι μόνο δεν απαιτούν αυτή τη συμμετοχή αλλά την απεύχονται, την αποτρέπουν και την εμποδίζουν με κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσον.[9] Πράγμα που σημαίνει πως ο δρόμος για τη δημοκρατία είναι ένας και μοναδικός: η άμεση συμμετοχή όλων των ατόμων και η πραγματική κυριαρχία του δήμου. Οποιαδήποτε παρέκβαση από τον δρόμο αυτόν οδηγεί σε αναίρεση της δημοκρατίας, οδηγεί σε ένα από τα πολιτεύματα που ανέφερα προηγουμένως. Mε άλλα λόγια η ελευθερία έχει ένα μόνο δρόμο, η δουλεία πολλούς.

 

Τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα

 

Το πλαίσιο αυτό μας επιτρέπει να διακρίνουμε τον πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα του κοινοβουλευτισμού. Όλα τα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας, που εν συντομία αναφέρθηκαν προηγουμένως, απουσιάζουν από τα σημερινά πολιτεύματα: η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, ο έλεγχος της εξουσίας, η συμμετοχή, ο πολίτης. Πολιτική ελευθερία, με την έννοια της συμμετοχής των ανθρώπων στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων και εν γένει στην εξουσία δεν υπάρχει - υπάρχει πολιτική ανελευθερία, πολιτική δουλεία. Απόλυτη πολιτική ισότητα όλων δεν υπάρχει - υπάρχει ανισότητα. Δικαιοσύνη με την έννοια της ισότητας και της μέριμνας για το δημόσιο συμφέρον δεν υπάρχει – υπάρχει αδικία και κατίσχυση του ιδιωτικού συμφέροντος. Ουσιαστικός έλεγχος της εξουσίας από αδέκαστα και αμερόληπτα όργανα πολιτών δεν υπάρχει – υπάρχει αυθαιρεσία, ασυδοσία, αδιαφάνεια, ατιμωρησία. Συνεπώς ούτε  πολίτες υπάρχουν   - υπάρχουν μόνο ιδιώτες, υπήκοοι και δούλοι.

Επομένως, στα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα οι ολίγοι κυβερνούν, νομοθετούν, λαμβάνουν τις αποφάσεις, ασκούν ανεξέλεγκτα την εξουσία, προς όφελος δικό τους, των κομμάτων τους και των ολίγων ισχυρών κεφαλαιοκρατών. Δηλαδή τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα δεν είναι δημοκρατικά, αλλά ολιγαρχικά. Κακώς ονομάζονται αντιπροσωπευτικές, κοινοβουλευτικές, αστικές ή φιλελεύθερες δημοκρατίες. Είναι καθαρές ολιγαρχίες - ο Κορνήλιος Καστοριάδης σωστά τα ονόμαζε φιλελεύθερες ολιγαρχίες, διότι υπάρχουν και ανελεύθερες. Συνεπώς ο κοινοβουλευτισμός, οι εκλογές, τα κόμματα και η αντιπροσώπευση, δεν χαρακτηρίζουν τη δημοκρατία, αλλά την ολιγαρχία.[10] Δικαίως λοιπόν σήμερα στις πλατείες τίθεται το αίτημα για άμεση δημοκρατία, που σημαίνει υπέρβαση και μετασχηματισμό των ολιγαρχικών αντιπροσωπευτικών πολιτευμάτων. Είναι ο μόνος στόχος, το μόνο όραμα για το οποίο αξίζει τον κόπο να αγωνισθεί κανείς.   

---

[1] Αριστοτέλης, Πολιτικά 6, 1317b2: ελευθερίας δε έν μεν το εν μέρει άρχεσθαι  και άρχειν. Πρβλ. 1317b19-20: άρχειν πάντας μεν εκάστω, έκαστον δ’ εν μέρει πάντων. Και Ευριπίδης, Ικέτιδες, 404 κ.ε.

[2]  Αριστοτέλης Πολιτικά 6, 1317b10:  έν μεν ουν της ελευθερίας σημείον τούτο (το ίσον). Πρβλ. 1317b19.

[3]  Αριστοτέλης Πολιτικά 6, 1317b4: Και γαρ το δίκαιον το δημοτικόν το ίσον έχειν εστί κατά αριθμόν αλλά μη κατ’ αξίαν. Πρβλ. 1318a5

[4]  Αριστοτέλης, Πολιτικά 3, 1279a17. Πρβλ. Δημόκριτος, απόσ. Β252, στην έκδοση του H. Diels  & W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker,  Weidmann, Zurich, 1992.

[5]  Αυτή η πολιτική έννοια της δικαιοσύνης έχει συγκαλυφθεί και ξεχασθεί έκτοτε μέχρι σήμερα - όπως άλλωστε και οι προηγούμενες έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας - και υποκαθίσταται από μία νομικίστικη διαδικασία.

[6]  Αισχίνης, Κατά Κτησιφώντος 17: εν γάρ ταύτη τη πόλει... ουδείς έστιν ανυπεύθυνος των... προς τα κοινά προσεληλυθότων. Πρβλ. Κατά Κτησιφώντος 22. Και Δημόκριτος, απόσ. B265, όπ. π.

[7] Περισσότερα για τους θεσμούς και την πρακτική της άμεσης δημοκρατίας βλ. Κ. Καστοριάδης, «Η ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας», Χώροι του ανθρώπου, Ύψιλον, Αθήνα, 1995. Του ιδίου, Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα, Υψιλον, Αθήνα, 1986. Του ιδίου,  Η ελληνική ιδιαιτερότητα, τόμ. Β’, Κριτική, Αθήνα, 2008. Και Γ. Ν. Οικονόμου, Η άμεση δημοκρατία και η κριτική του Αριστοτέλη, Παπαζήσης, Αθήνα, 2007.

[8]  Αριστοτέλης Πολιτικά 3, 1275a22: πολίτης δ’ απλώς ουδενί των άλλων ορίζεται μάλλον ή τω μετέχειν κρίσεως και αρχής.

[9] Εξυπακούεται ότι όλα αυτά τα πολιτεύματα δεν ταυτίζονται, δεν έχουν την ίδια αξία, και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το αντιπροσωπευτικό είναι το καλύτερο από τα υπάρχοντα, αλλά δεν είναι δημοκρατικό, όπως επιχειρηματολογώ στις δύο επόμενες παραγράφους. 

[10] Περισσότερα βλ. Γ. Ν. Οικονόμου, Από την κρίση του κοινοβουλευτισμού στη δημοκρατία, Παπαζήσης, Αθήνα, 2009.

_____________________________

Αναδημοσίευση από : oikonomouyorgos.blogspot.com

*

1. Σκέψεις για την προώθηση της άμεσης δημοκρατίας

Ομάδα Πολιτών Ηλιούπολης

Με την επίκληση μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη χώρα για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, καταλύονται πολύχρονες ατομικές ελευθερίες πίσω από ένα επίχρισμα νομιμότητας.  Με το εκβιαστικό δίλημμα ή αποδέχεστε τη δανειακή σύμβαση και τα μέτρα της τρόικας ή χρεοκοπούμε, η σωτηρία της χώρας ταυτίζεται με τη σωτηρία των τραπεζών και όχι του λαού της.

Τι είναι αυτό όμως που εμποδίζει το λαό να απαλλαγεί από το σάπιο αυτό σύστημα με τους κυβερνώντες του και ποια θα είναι η εναλλακτική λύση για την ανασυγκρότηση της κοινωνίας σε νέες υγιείς βάσεις; Είναι ερωτήματα που καθημερινά μας βασανίζουν. Κυρίαρχος είναι αυτός που αποφασίζει για την επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης και ξέρει να την διαχειρίζεται ή πρέπει να είναι ο ίδιος ο λαός που θα αποφασίζει μόνος του για τη ζωή του χωρίς να αποφασίζουν άλλοι αντί γι’ αυτόν;  Πώς όμως, ο λαός θα γίνει κυρίαρχος δηλαδή θα εκφράσει και θα ασκήσει τη βούλησή του νομοθετώντας και κυβερνώντας;

Η έννοια της γενικής βούλησης, δηλαδή της βούλησης του λαού, δηλώνει το γενικό συμφέρον της κοινωνίας σαν όλο. Κυρίαρχος ορίζεται όλο το πολιτικό σώμα, δηλαδή όλος ο λαός, ο οποίος δεν μπορεί να αντιπροσωπευθεί σαν συλλογική οντότητα από κανένα άτομο, ή ομάδα στην άσκηση της εξουσίας. Η κυριαρχία είναι αδιαίρετη και δεν μπορεί να αντιπροσωπευθεί για τον ίδιο λόγο που δεν μπορεί να απαλλοτριωθεί. Παρόλο που δεν είναι πάντα σωστό ό,τι πιστεύει ο λαός, η βούλησή του έχει μεγαλύτερη εγγύηση να εκφράσει το κοινό συμφέρον από οποιαδήποτε άλλη ατομική ή ομαδική βούληση. Ακόμα κι αν πάρει μια λάθος απόφαση είναι ο μόνος υπεύθυνος, κατάλληλος και ικανός για να τη διορθώσει.

Για να εκφραστεί όμως σωστά η γενική βούληση είναι σημαντικό να μην υπάρχει συλλογικό πάθος, να μην κυριαρχούν τα ζωώδη ένστικτα απέναντι στη λογική, καθώς και ο κάθε πολίτης να αναπτύσσει και να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του. Αλλά πάνω απ’ όλα, θα μπορέσει να εκφραστεί μόνο όταν τα ατομικά δικαιώματα είναι απόλυτα σεβαστά. Τα ατομικά δικαιώματα είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα που με αυτά γεννιέται ο άνθρωπος σε μια κοινωνία και δεν πρέπει να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης των πολιτών με το κράτος, όπως δυστυχώς γίνεται μέχρι σήμερα. Τα αντιπροσωπευτικά κοινοβουλευτικά συστήματα  που κατοχύρωσαν νομικά τα δικαιώματα αυτά εδώ και αιώνες, σαν αποτέλεσμα τεράστιων κοινωνικών αγώνων,  δεν χρήζονται  γι’ αυτό το λόγο δημοκρατικά πολιτεύματα. Το δικαίωμα στη ζωή, στην ελεύθερη έκφραση, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και η πρόσβαση σε όλους στα κοινωνικά αγαθά δεν είναι δημοκρατικά αλλά ανθρώπινα δικαιώματα που είναι αυτονόητα μόνο στην άμεση δημοκρατία.

Στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, όπου για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας λειτούργησε η άμεση δημοκρατία, η ατομική ελευθερία ήταν πραγματικότητα και όχι νομική κατοχύρωση. Δεν ήταν προνόμιο ή κατάκτηση, αλλά αυτονόητο γεγονός, από τη στιγμή που όλοι οι πολίτες νομοθετούσαν και κυβερνούσαν ταυτόχρονα. Η ατομικότητα και η μοναδικότητα του ανθρώπου μπορεί να υπάρξει και να είναι σεβαστή μόνο σε μια κοινωνία που λειτουργεί μέσα από την αυτοθέσμισή της, όπου ο άνθρωπος θα είναι ενεργός πολίτης και όχι άτομο. Όταν η βούληση του λαού δεν κυριαρχεί, τότε τα άτομα είναι ισοπεδωμένα και έτσι χρειάζονται νομικούς θεσμούς για να κατοχυρωθούν τα ατομικά τους δικαιώματα. Βασική αρχή της δημοκρατίας είναι η ελευθερία, που σημαίνει ισότιμη και πραγματική συμμετοχή και εναλλαγή όλων των πολιτών στην εξουσία και όχι των κομμάτων.

Η διαχείριση των δημόσιων προβλημάτων γίνεται από μια μειοψηφία που κυβερνά, μια ολιγαρχία. Η κοινωνία χωρίζεται σ’ αυτούς που κυβερνούν κι αυτούς που κυβερνώνται, κι  αυτό αιώνες τώρα, επειδή είναι μια πραγματικότητα, θεωρείται λογικό κι αναγκαίο κι έτσι με τη συνήθεια της σκέψης, το γεγονός αυτό φαίνεται δύσκολο να αλλάξει. Είναι πιο δύσκολο να ξεμάθουμε και να αρνηθούμε αυτή την αντίληψη, από το να μάθουμε σε μια νέα αντίληψη της αυτοκυβέρνησης χωρίς τη μεσολάβηση αντιπροσώπων.

Η δημοκρατία δεν επιβάλλεται από τα έξω γιατί είναι λειτουργία αυτοθέσμισης της κοινωνίας. Οι εκλογές αντιπροσώπων κάθε τέσσερα χρόνια στη βουλή  δίνουν την αυταπάτη στο λαό ότι αυτός κυβερνά. Πώς μπορεί όμως ένας βουλευτής που ψηφίζει νόμους και παίρνει καθημερινά μέτρα που αφορούν τις ζωές μας να ξέρει τι θέλει, τι σκέπτεται και τι ανάγκες έχει ανά πάσα στιγμή ο καθένας από μας;

Η εξουσία της ολιγαρχίας που κυβερνά ασκείται δια μέσου των κομμάτων και το κόμμα που πλειοψηφεί στις εκλογές γίνεται ο κύριος διαχειριστής της εξουσίας.  Το κόμμα έχει την έννοια του τμήματος, γι’ αυτό εκφράζει το μέρος ενός όλου, δηλαδή ενός μέρους της κοινωνίας, τα συμφέροντα μιας ομάδας της, είτε αυτή βρίσκεται στην εξουσία είτε όχι. Γι’ αυτό και δεν μπορεί να εκφράσει τα συμφέροντα της κοινωνίας σαν όλο.

Το κοινοβουλευτικό σύστημα εγκαθιδρύθηκε στην Ευρώπη μετά την αγγλική επανάσταση του 1688, εκπροσωπώντας τα συμφέροντα της ανερχόμενης αστικής τάξης. Στην αρχή, τα κόμματα λειτουργούσαν σαν ομάδες ελεύθερων ομοϊδεατών, οι λεγόμενες λέσχες, αλλά ιδιαίτερα με την γαλλική επανάσταση, κάτω από την πίεση του πολέμου και της περιόδου της τρομοκρατίας, μετατράπηκαν σε ολοκληρωτικά κόμματα.

Η έκφραση της γενικής βούλησης δεν μπορεί να γίνει μέσα από την εκλογή αντιπροσώπων. Οι αντιπρόσωποι δεν μπορούν να γίνουν όργανα έκφρασης της δημόσιας σκέψης. Η εκχώρηση της εξουσίας του καθενός από μας στα κόμματα μέσω των αντιπροσώπων είναι εκχώρηση της θέλησής μας, της σκέψης μας, της συνείδησής μας σε άλλους, τη στιγμή μάλιστα που η εκχώρηση αυτή δεν είναι ούτε καν στιγμιαία, αλλά συνεχής.

Ένα κόμμα χρειάζεται εξουσία για να αναπτύξει την κυριαρχία του πάνω στην κοινωνία και γι’ αυτό ασκεί έλεγχο και εξουσία στη σκέψη των μελών του μέσα από την προπαγάνδα. Δημιουργεί συλλογικό πάθος με το φανατισμό, που τροφοδοτείται από την πίστη σε αλάθητες αρχές που εκφράζονται στο πρόγραμμά του. Ισχυριζόμενο ότι η αναγκαιότητα ύπαρξής του είναι αλληλένδετη με το δημόσιο συμφέρον, ταυτίζει τη δημοκρατία με την ύπαρξή τους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη απάτη. Εξαρτούν την ύπαρξη της δημοκρατίας από τη δική τους ύπαρξη.

Ακολουθώντας κάποιος ένα κόμμα, πιστεύοντας ότι αντιπροσωπεύει το κοινό συμφέρον, αποδέχεται σαν δόγμα τις ασαφείς ή συγκεκριμένες αρχές του. Έτσι αποδεχόμενος ότι αυτές αποτελούν αυτονόητες αλήθειες, τις υιοθετεί άκριτα χωρίς να επιτρέπεται να τις αμφισβητήσει. Η έκφραση κάθε ατομικής σκέψης για το αν κάτι είναι δίκαιο ή άδικο θεωρείται «προσωπική άποψη» που δεν μπορεί να έχει την ίδια βαρύτητα με τις αλήθειες του κόμματος. Η αλήθεια όμως δεν μπορεί να είναι εκ των προτέρων γνωστή, αλλά γίνεται γνωστή μέσα από τη δυσπιστία και την επιθυμία μας να την γνωρίσουμε, χωρίς να βάζουμε ταμπέλες και σχήματα του παρελθόντος.

Η έλλειψη κριτικής σκέψης έχει έτσι σαν αποτέλεσμα την υποδούλωση σε κάθε κυρίαρχη θεωρία και συνεπώς στο ψέμα. Αυτή η θεωρία γίνεται αξίωμα και απαιτεί να αποδεικνύεται ανά πάσα στιγμή μέσα από την κατασκευή επιχειρημάτων που θα την στηρίξουν, στραγγαλίζοντας έτσι τη ζωντανή πραγματικότητα και εμποδίζοντας να εμφανιστούν καινούργιες ιδέες και αρχές. Κάθε διαφορετική άποψη που έρχεται σε αντίθεση με το δόγμα είναι απειλή και γι’ αυτό πρέπει να εξαφανιστεί.

Η κυριαρχία μιας οργανωμένης μειοψηφίας, όπως είναι ένα κόμμα, πάνω σε μια ανοργάνωτη πλειοψηφία, όπως είναι η κοινωνία, είναι αναπόφευκτη. Κάθε μεμονωμένο άτομο της πλειοψηφίας, που αντιμετωπίζει από μόνο του την ολότητα της οργανωμένης μειοψηφίας, βρίσκεται σε μειονεκτική θέση. Εκ των πραγμάτων, είναι καταδικασμένο να νικηθεί γιατί είναι αδύνατο να αντιπαρατεθεί το άτομο στην οργάνωση μιας μειοψηφίας. Δημιουργείται τότε η ανάγκη να καθοδηγείται το άτομο από μια ελίτ ή έναν αρχηγό. Η συλλογική σκέψη κυριαρχεί έτσι στο άτομο. Γίνεται ανίκανη να υψωθεί πάνω από τα εμπειρικά γεγονότα, γι’ αυτό και γίνεται φορέας ενός δόγματος. Δέχεται χωρίς ανάλυση τα γεγονότα αυτά, που ήδη έχουν κατά μεγάλο μέρος επιλεκτικά φιλτραριστεί και διαστρεβλωθεί, με τη βοήθεια των μηχανισμών που ελέγχει η άρχουσα ολιγαρχία, όπως είναι το κράτος, τα κόμματα και τα ΜΜΕ. Μένοντας σ’ αυτά, κυριαρχείται απ’ αυτά και δεν ανακαλεί την ιστορική μνήμη που είναι αναγκαία για να πάρει τις σωστές αποφάσεις για την πράξη, καθόσον η λογική είναι προϊόν φυσικής λειτουργίας της σκέψης του ατόμου, που συντελείται όχι αυτόματα, βέβαια, αλλά μόνο όταν υπάρχει η βούληση για την αλήθεια.

Όταν μιλάμε για σκέψη, λοιπόν, πρέπει να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στη μεταφυσική και τη διαλεκτική σκέψη. Η μεταφυσική είναι αυτή που ανέκαθεν, όπως και σήμερα, λειτουργεί με δόγματα που δεν έχουν σχέση με την αλήθεια και τις ανάγκες της, αλλά εξυπηρετεί πάντα το ψέμα και την κυρίαρχη τάξη. Η διαλεκτική σκέψη από την άλλη, ξεκινώντας από το τώρα και από το άγνωστο, ανακαλύπτει και αναλύει τις αλληλοσυνδέσεις των γεγονότων, χωρίς να προβάλλει αυτά που ήξερε από πριν πάνω σ’ αυτά τα γεγονότα, δηλαδή συνθέτει το ιστορικό με το λογικό.

Σήμερα, πιεζόμενοι από τα προβλήματα της καθημερινότητας, αναζητούμε λύσεις εδώ και τώρα, στα επιμέρους πραχτικά ζητήματα που μας καίνε, πέφτοντας, όμως, αρκετές φορές στην παγίδα να πρέπει να παίρνουμε θέση υπέρ ή κατά κάθε άποψης ή ερωτήματος  που μας εμφανίζεται. Αυτή η λογική στραγγαλίζει τη διαδικασία της σκέψης και μας αναγκάζει να απαντούμε βιαστικά, χρησιμοποιώντας τις έτοιμες ιδέες μας χωρίς να δίνουμε τη δυνατότητα και το χρόνο στην επεξεργασία των σκέψεών μας. Ο σκοπός δεν είναι να πείσουμε για τις σωστές μας ιδέες τους άλλους, αλλά μας ενδιαφέρει για το κάθε πρόβλημα να σκεφτεί ο καθένας ανεξάρτητα από τον άλλο. Το αν οι ιδέες μας συμπέσουν είναι αρκετά σημαντικό, αλλά αυτό πρέπει να είναι το αποτέλεσμα μόνο της ανεξάρτητης σκέψης του καθενός. Η πηγή σκέψης είναι η ίδια για όλους, αρκεί να αφεθεί σε όλους να πλημμυρίσει το μυαλό μας και έτσι η λογική να αρχίσει να δουλεύει για να βρει λύσεις και να κουράζεται απ’ αυτή τη λειτουργία. Όπως δεν μπορεί κάποιος να τρώει για μας για να ζήσουμε, έτσι κανείς δεν μπορεί να σκέφτεται για μας, και κατά συνέπεια δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να σκέφτονται άλλοι για να προτείνουν λύσεις στα προβλήματα που μας αφορούν.

Έτοιμες λύσεις για τα σημερινά προβλήματα δεν μπορεί να υπάρξουν. Είναι φύσει αδύνατο να υπάρξουν. Οι άνθρωποι προσπαθώντας να βρουν λύσεις στα προβλήματα, ψάχνουν να τις βρουν έτοιμες κι έτσι, όπως έχουν μάθει, απευθύνονται σε άλλους για να τους κάνουν  αυτή τη δουλειά. Και επειδή οι άλλοι είτε κόμματα, είτε ινστρούχτορες δεν διαθέτουν λύσεις παρά αφηρημένα δόγματα, κατασκευάζουν το ψέμα που πηγάζει από τα συμφέροντά τους.

Το ψέμα είναι ο σύμμαχος του ολοκληρωτισμού. Για να συνεχίσει το σάπιο αυτό πολιτικό σύστημα να κυβερνά χρειάζεται το ψέμα. Μόνο με την πληροφόρηση της αλήθειας για το τι συμβαίνει γύρω μας και γιατί, μπορούμε να πάρουμε σωστές αποφάσεις.

Το καλοκαίρι του 2011, σαν αποτέλεσμα της αντίδρασης του ελληνικού λαού στην εγκληματική πολιτική της κυβέρνησης και της τρόικας, δημιουργήθηκε για πρώτη φορά σε αντίθεση με τα υπάρχοντα κόμματα, ένα κίνημα αυτοοργανωμένο που είχε ως σπέρμα την άμεση δημοκρατία. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού απεγκλωβίστηκαν από τα μπλογκς των κομμάτων και των συνδικαλιστικών ηγεσιών, περνώντας για βδομάδες από τις πλατείες όλης της χώρας, πολλοί απ’ αυτούς πήραν μέρος στις λαϊκές συνελεύσεις, συζητώντας και προβληματιζόμενοι για το μέλλον τους, έχοντας φυσικά ο καθένας διαφορετικές αντιλήψεις. Η απαίτηση του λαού να τελειώνει με αυτό το σάπιο σύστημα, αλλά ταυτόχρονα και η αντίθεσή του με την κομματοκρατία, αποτέλεσε ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα που σημάδεψε το πολιτικό σκηνικό.

Αυτή η καμπή ήταν φυσικό να προκαλέσει την αντίδραση της κυβέρνησης, που χρησιμοποίησε μια απίστευτη κρατική βία για να καταστείλει τις ειρηνικές διαδηλώσεις, αλλά και των κομμάτων που είδαν μια πραγματική απειλή για την ύπαρξη και τη διαιώνισή τους. Έτσι έγινε μια τεράστια καμπάνια δυσφήμισης της άμεσης δημοκρατίας. Υπήρξαν πιέσεις στο κίνημα αυτό απαιτώντας να έχει έτοιμες ιδέες και διαμορφωμένες θέσεις. Εμφανίστηκαν ομάδες με κομματικές επιρροές, που μιλώντας σαν ειδήμονες και εκπρόσωποι της άμεσης δημοκρατίας λειτουργούσαν οι ίδιες σαν κόμμα. Άλλοι πάλι έρχονταν στις συνελεύσεις των πλατειών σαν κομματικά μέλη κρυφά, κι έτσι αυτοαναιρούμενοι, δημιουργούσαν σύγχυση. Μια μερίδα ανθρώπων έβλεπε μια τάση εξόδου από τα κόμματά τους. Αλλά υπήρξε κι ένα μέρος που ερχόταν για να κάνει συνειδητά ζημιά. Δημιουργήθηκαν επίσης ομάδες που ανεξαρτητοποιήθηκαν από τα υπάρχοντα κόμματα, αλλά συγχρόνως συνέχιζαν να λειτουργούν σαν κόμματα, θέτοντας σαν προϋπόθεση ενότητας την συμφωνία σε μια μίνιμουμ πλατφόρμα πολιτικών αιτημάτων.

Η απαξίωση του πολιτικού και κομματικού συστήματος είναι δεδομένη και δεν μπορεί να ξαναγυρίσουμε σε προηγούμενη κατάσταση. Η ρήξη όμως θα γίνει μόνο όταν συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να απορρίψουμε την αντιπροσώπευση που είναι ο τρόπος λειτουργίας αυτού του συστήματος. Ο άνθρωπος δεν έχει μάθει να σκέφτεται και να αποφασίζει για τον εαυτό του κι έτσι εναποθέτει σε άλλους την τύχη του. Όταν βρίσκεται σε δύσκολη θέση πισωγυρίζει, αρνούμενος να σκεφτεί ο ίδιος και απαιτεί να σκέφτονται άλλοι αντί γι’ αυτόν. Έχει μάθει ότι άλλοι πρέπει να κάνουν αυτά που τον αφορούν και όταν αυτοί τον εξαπατούν τότε θυμώνει  μαζί τους, απειλώντας τους ότι θα βρει άλλους  καλύτερους για να τον αντιπροσωπεύσουν. Αν το κίνημα της άμεσης δημοκρατίας δεν αναπτυχθεί, ο κόσμος θα συνεχίσει να ψάχνει να βρει άλλους για να του δώσουν διέξοδο.

Ακόμα κι αν αναγκαστεί να αφήσει πίσω του τα κόμματα που αμφισβητεί, δηλώνοντας ότι δεν τους έχει εμπιστοσύνη, ότι τα έχει απορρίψει, ότι δεν εναποθέτει τις ελπίδες του πάνω σ’ αυτά, θα συνεχίσει να ψάχνει λύσεις κάπου αλλού, έξω από τον εαυτό του. Αυτό είναι επικίνδυνο πισωγύρισμα, τη στιγμή που το πολιτικό σύστημα καταρρέει.

Η υπόθεση της άμεσης δημοκρατίας πράγματι είναι πρωτόγνωρο, αλλά και δύσκολο ζήτημα. Η δυσαρέσκεια του λαού δεν είναι αρκετή ώστε να οδηγηθεί ο ίδιος στην εξουσία. Ακόμα κι αν κατορθώσει να ανατρέψει μια άρχουσα ολιγαρχία, τότε αναπόφευκτα, αν δεν πάρει ο ίδιος την εξουσία στη βάση της άμεσης δημοκρατίας, τότε θα βρεθεί μια άλλη οργανωμένη μειοψηφία για να ασκήσει τις λειτουργίες της ολιγαρχίας. Την εξουσία θα την πάρουν ομάδες από κόμματα ή από κρατικούς θύλακες, οι οποίοι αν δεν ξέρουμε εμείς τι να κάνουμε, τότε θα βρεθούν αυτοί για να την σφετεριστούν μια που αυτοί ξέρουν πολύ καλά τι θα κάνουν. Μια  καινούργια τάξη μαφιόζων θα φτιάξει μια άλλη ζούγκλα. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε τις ευθύνες που έχει ο λαός πάνω σ’ αυτό. Ή θα έχουμε άμεση δημοκρατία ή αυταρχικά καθεστώτα.

Οι ηγετικές φυσιογνωμίες μέσα στην κοινωνία δεν θα πάψουν να υπάρχουν. Άνθρωποι που έχουν σκέψεις πρωτοπόρες, με δυνατότητες να βοηθήσουν το κοινωνικό σύνολο είναι δεδομένο ότι υπάρχουν, αλλά δεν μπορούν να δημιουργήσουν κάτω από τις σημερινές συνθήκες. Η δυνατότητα έκφρασής τους δεν σημαίνει όμως ότι μπορούν να αντικαταστήσουν τη βούληση των πολιτών. Οι προτάσεις που θα γίνονται απ’ αυτούς, θα πρέπει να μπαίνουν σε ψηφοφορία και έτσι να βοηθούν στο να παίρνει η πλειοψηφία των πολιτών ορθότερες αποφάσεις. Δεν χρειαζόμαστε ηγέτες με το εγώ τους πάνω από την κοινωνία, που  θα εμφανίζονται σαν ειδήμονες, γιατί η πολιτική δεν είναι η τέχνη των ειδικών. Είναι άλλο πράγμα η εκλογή των καλύτερων που θα υλοποιούν αποφάσεις και οι οποίοι θα είναι ανά πάσα στιγμή ανακλητοί κι άλλο πράγμα η εκλογή αντιπροσώπων που θα παίρνουν αποφάσεις οι ίδιοι στο όνομα των πολιτών.

Η άμεση δημοκρατία και η οργάνωση της οικονομίας είναι απόλυτα συνδεδεμένα ζητήματα. Το ότι ο λαός  πρέπει να απαλλαγεί σήμερα από το βραχνά του χρέους, που έχει φορτωθεί χωρίς τη δική του ευθύνη και συγκατάθεση για να μπορέσει να επιζήσει, είναι δεδομένο. Η οικονομική ανισότητα που απασχολεί σήμερα την κοινωνία απασχόλησε και τους αρχαίους Έλληνες στην αθηναϊκή δημοκρατία από τον 6^ο αιώνα με τον Σόλωνα. Ο Σόλων με την σεισάχθεια διέγραψε τα χρέη των φτωχών αγροτών που έγιναν δούλοι υποθηκεύοντας τα σώματά τους έναντι των χρεών τους στους πλούσιους γαιοκτήμονες. Μέσα από το θεσμό της άμεσης δημοκρατίας ψήφισαν τον περιορισμό της οικονομικής ανισότητας επιβάλλοντας όρους στους πλούσιους.

Δεν είναι λοιπόν προϋπόθεση η αλλαγή των οικονομικών δομών του πολιτικού συστήματος για να υπάρξει άμεση δημοκρατία, αλλά είναι η άμεση δημοκρατία αυτή που θα καθορίσει ποιες θα είναι οι παραγωγικές σχέσεις και το μοντέλο της οικονομίας, σύμφωνα με το συμφέρον της πλειοψηφίας των πολιτών και όχι της ολιγαρχίας που είναι η συντριπτική μειοψηφία. Η κατανομή του πλούτου, ο έλεγχος και η διαχείριση του χρήματος καθώς και η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος πρέπει να γίνεται από το λαό γιατί  χωρίς δημοκρατία το χρήμα γίνεται θανάσιμο εργαλείο σε βάρος όλης της κοινωνίας.

Φυσικά και όταν μιλάμε για άμεση δημοκρατία σκεφτόμαστε διάφορα οικονομικά μοντέλα που θα θέλαμε να υλοποιηθούν. Άλλωστε με τι θα ασχοληθούμε στην άμεση δημοκρατία, με το τι δέντρα θα δεντροφυτεύουμε ή θα συζητάμε για το πρωτεύον που είναι η οικονομία; Το ζήτημα του τρόπου παραγωγής και της συλλογικής διαχείρισής του αφορά όλη την κοινωνία και όχι μόνο μια τάξη, είτε αυτή είναι η αστική είτε η εργατική είτε τα μεσαία στρώματα.  Πολλοί έχουν σκέψεις πάνω στην οικονομία και θα πρέπει να παρουσιαστούν δημόσια προτάσεις για ένα νέο οικονομικό μοντέλο. Αυτές όμως οι προτάσεις θα πρέπει να ψηφιστούν από όλο το λαό που θα έχει και ο ίδιος τη δυνατότητα να αλλάξει ανά πάσα στιγμή τις αποφάσεις του, αν θεωρήσει ότι κάποια στιγμή πήρε  μια λάθος απόφαση.

Η δημοκρατία είναι μια αναγκαιότητα που πηγάζει από την ανθρώπινη ανάγκη για επιβίωση και ελευθερία, αλλά  το αν θα πραγματοποιηθεί εξαρτάται απόλυτα από τη θέληση των ανθρώπων να αλλάξουν και τον μέχρι τώρα τρόπο της σκέψης τους.

____________________

Αναδημοσίευση από http://www.dramania.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=6682:omada-politon-hlioypolhs-skepseis-gia-thn-proothhsh-ths-ameshs-dhmokratias&Itemid=184