Καπιταλισμός και ‘Αριστερά’, ή Κοινωνία και Ουμανισμός;

Γράφει ο Κώστας Λάμπος

«Ως τώρα ο ανθρωπισμός γνώρισε δύο σημαντικές περιόδους.

Η μία ήταν ελληνική και η άλλη αναγεννησιακή. Η δεύτερη κατέληξε στον

Γαλιλαίο και στον Νεύτωνα. Τώρα ίσως μπαίνουμε σε μια τρίτη περίοδο νέου 

ανθρωπισμού. Δεν είναι αποδεκτές η ανισότητα και η δικτατορία. Νομίζω πως

αυτός ο ανθρωπισμός θα περιλαμβάνει πιο συλλογικές εκδηλώσεις, αφού

ζούμε σε μια κοινωνία με αυξημένες δυνατότητες επικοινωνίας. Ας

ελπίσουμε ότι θα φτιαχτεί μια πιο ανθρωπιστική κοινωνία».

Ilya Romanovich Prigogine

Η ιστορία της ανθρωπότητας μοιάζει με ένα διαχρονικό δέντρο που μεγαλώνει σε ύψος και σε πλάτος ασταμάτητα, βγάζοντας συνεχώς καινούργια κλαδιά στην κορυφή, η ζωτικότητα των οποίων μειώνεται μέχρι που μηδενίζεται στα παλιότερα και αυξάνεται μέχρι την πλήρη ανάπτυξή τους στα νεώτερα, για να ακολουθήσουν χωρίς σταματημό ακόμα πιο νέα. Τα μεγάλα κοινωνικά συστήματα δεν είναι παρά «διακλαδώσεις»[1] στο δέντρο της ανθρωπότητας, η γένεση, η εξέλιξη, η ακμή, η παρακμή και ο θάνατος των οποίων ορίζονται ως περίοδοι της ιστορικής της εξέλιξης. Αυτή την πορεία από το παλιό κλαδί στο νέο και στο νεότερο, από το Χθες στο Σήμερα και από εκεί στο Αύριο και στο Μεθαύριο ο Ιλιά Πριγκοζίν την ονόμασε «βέλος του χρόνου»[2], που δεν αποτυπώνει μόνο τη φορά των φυσικών φαινομένων, αλλά διατρέχει και την ιστορία της ανθρωπότητας από τις πρωτόγονες κοινωνίες της ισοκατανομής, το δουλοκτητικό, το φεουδαρχικό και το καπιταλιστικό σύστημα σε όλες τις εκδοχές του, τείνοντας στην κατάκτηση της μεγάλης ουτοπίας της ανθρωπότητας, στον ουμανισμό της κοινωνικής ισότητας, στην άμεση δημοκρατία με περιεχόμενο την αταξική κοινωνία.

Με αυτή την αναφορά θέλω να υπενθυμίσω πως είναι λάθος να ταυτίζουμε την όποια διακλάδωση με τον κορμό και συνεπώς το, στη διάσταση του χρόνου, βραχύβιο κλαδί με το διαχρονικό και αθάνατο δέντρο, δηλαδή είναι λάθος να ταυτίζουμε τον καπιταλισμό με την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό της. Κανένα κοινωνικό σύστημα, καμιά πανούργα εξουσία και καμιά κραταιά αυτοκρατορία δεν κατάφερε να επιβιώσει στο διηνεκές και να γίνει η μοίρα της ανθρωπότητας. Ο καπιταλισμός γεννήθηκε σε μια χρονική συγκυρία, άκμασε για συγκεκριμένους λόγους, παρακμάζει κάτω από ορισμένες συνθήκες απώλειας της δημιουργικής ζωτικότητάς του και κάποια στιγμή θα «κοπεί» ή θα πεθάνει για να γεννηθεί ένα καινούργιο κλαδί, ένα καινούργιο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στην επόμενη περίοδο της ιστορικής της διαδρομής.

*

Ο καπιταλισμός είναι ένα τοπικό φαινόμενο που γεννήθηκε την ίδια περίπου χρονική περίοδο σε πολλούς διαφορετικούς τόπους του πλανήτη και αναπτύχθηκε ραγδαία λεηλατώντας τη Φύση και απομυζώντας την μυϊκή και την πνευματική δύναμη των εργαζόμενων ανθρώπων. Όταν η ανάπτυξή του κάλυψε τον τόπο καταγωγής του και για να αποφύγει τον πρόωρο μαρασμό του, αναζήτησε ‘ζωτικό χώρο’ και τον απόκτησε με την πολιτική των τριών ‘‘m’ mercanti (έμποροι) missionary (ιεραπόστολοι) και militari (στρατιωτικοί)’[3] που εφαρμόστηκε από όλους τους αναπτυγμένους εθνικούς πιά καπιταλισμούς, ως ενιαία μέθοδος υποδούλωσης των χωρών με ασθενέστερους καπιταλισμούς ή χωρών που ακολουθούσαν έναν διαφορετικό δρόμο εξέλιξης και πολιτισμού. Αυτή η περίοδος έμεινε γνωστή ως ‘περίοδος της αποικιοκρατίας’ και ολοκληρώθηκε μέσα από διαδικασίες αλληλοεξόντωσης μεταξύ των αποικιοκρατικών δυνάμεων ως ‘ιμπεριαλιστική περίοδος’, όπου οι ανταγωνιστές περιορίστηκαν σε έναν ολιγοπολικό ή και διπολικό κόσμο, με κατάληξη την καπιταλιστική βαρβαρότητα που εκφράζεται με όλες τις μορφές βίας σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της εργαζόμενης ανθρωπότητας. Τα όπλα, τα θρησκευτικά ιερατεία, τα καταχρηστικά δάνεια, οι άδικοι και παράλογοι νομικοί θεσμοί, οι βίαιες οικονομικές και κοινωνικές δομές της ανισότητας, η διπλωματία της διαπλοκής και τα αστικά κοινοβούλια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας κατοχυρώνουν την δικτατορία του κεφαλαίου, αλυσοδένουν τις κοινωνίες και επιβάλλουν το τυμπανιαίο ιστορικό πτώμα του καπιταλισμού στην εργαζόμενη ανθρωπότητα.

Για να αποφύγει όμως ο καπιταλισμός τον ιστορικά μοιραίο θάνατό του, προσπαθεί μέσω της στρατηγικής της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης[4] να συσσωματώσει όλους τους επιμέρους τοπικούς-εθνικούς καπιταλισμούς σε έναν ενιαίο παγκόσμιο καπιταλισμό, κάτω από την ενιαία καθοδήγηση του σκληρού πυρήνα του παγκόσμιας εμβέλειας κεφαλαίου, γιατί έτσι εκτιμά ότι θα περιορίσει τον κανιβαλικό ανταγωνισμό που τον αποδυναμώνει και θα καταφέρει να οργανώσει αποτελεσματικότερα την κατασπατάληση της Φύσης και την καθολική υποδούλωση των ανθρώπων, των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά. Αυτή η επιλογή του οριοθετεί και το τέλος του τόσο γιατί οι σύμφυτες με τη φύση του κεφαλαίου κρίσεις γίνονται παγκόσμιες και δύσκολα ελέγξιμες, με αναπόφευκτή την γενικευμένη θανάσιμη μόλυνση του συσσωματωμένου a la Frankenstein καπιταλισμού, όσο και γιατί οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, όλες οι κοινωνίες και συνολικά η ανθρωπότητα συνειδητοποιούν ότι απέναντι στην καταστροφική μανία του κεφαλαίου μόνες αυτές οφείλουν να υπερασπιστούν την αξιοπρέπειά τους, την ελευθερία τους, την ευημερία τους, τις μικρές, τις μεγάλες πατρίδες, αλλά και την πολύ μεγάλη και μοναδική τους πατρίδα το διαστημόπλοιο Γη, από τη στιγμή που το πατριδοκάπηλο παιχνίδι του κεφαλαίου, που τις κρατούσε όμηρο νοσηρών εθνικισμών, τελείωσε στους σκοτεινούς θαλάμους των G7, G8…, G20, της Λέσχης Μπίλντενμπεργκ, της Τριλατεράλε, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, του ΝΑΤΟ και τόσων άλλων χαλκείων της Νέας Τάξης Πραγμάτων, της Νέας Δουλοπαροικίας, του παγκόσμιου φασισμού και του επαπειλούμενου τεχνοκρατικού μεσαίωνα.

Το χειρότερο από όλα τα κακά είναι ότι το σύστημα καθηλώνει (με τη βοήθεια του star system, του δημιουργού των ροκ πολιτικών-ηθοποιών, των πολιτικολογούντων άσχετων ‘καλλιτεχνών’, των κρατικοδίαιτων διανοούμενων και των καλοπληρωμένων διαμορφωτών της λεγόμενης κοινής γνώμης), τις κοινωνίες στους καναπέδες της για να ‘μορφωθούν’ με τις εμετικές πρωϊνές τηλεοπτικές εκπομπές, να ενημερωθούν με τις μαγειρεμένες βραδινές ειδήσεις και τις βαθυστόχαστες αναλύσεις παραμορφωμένων κονδυλοφόρων αναλυτών που περιστρέφονται σε θέματα ‘περί όνου σκιάς’ και περί σφυγμομετρήσεων της ‘κοινής γνώμης’ για το επικρατέστερο κόμμα-εργαλείο να διαχειριστεί το σύστημα του κεφαλαίου, δημιουργώντας ψευδαισθήσεις ότι υπάρχει ακόμα ελπίδα για τη σωτηρία του πλανήτη, την διασφάλιση της δημοκρατίας και της ειρήνης, για τον επισφαλή εργαζόμενο και για τον άνεργο με κάποια αριστερή ή δεξιά διαχείριση του καπιταλισμού. Αλλά κανείς δεν μιλάει για τον χρεοκοπημένο καπιταλισμό, για την απατηλή αντιπροσωπευτική δημοκρατία και για τις δυνατότητες που έχει η ανθρωπότητα να ζήσει καλύτερα πετώντας στον κάδο της ιστορίας το σύστημα και τα συμφέροντα του 1% των μελών της, επιλέγοντας την κατάργηση της ατομικής και κρατικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής και επιβάλλοντας με τη δύναμη του 99% συνθήκες κοινωνικής ισότητας, άμεσης δημοκρατίας και αταξικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα «η ελπίδα που πεθαίνει τελευταία» να πεθαίνει, να ανασταίνεται και να ξαναπεθαίνει διαρκώς και καθ’ επανάληψη, επιβεβαιώνοντας όσες Κασσάνδρες προβλέπουν την ‘αιωνιότητα του καπιταλισμού’ και στιγματίζουν τον αγώνα για την κοινωνική ισότητα ως ανεφάρμοστη ουτοπία και ως αξιόποινο ‘ζορμπαλίκι’.

Αυτή η εξέλιξη οδήγησε στη διάψευση και συνεπώς στο σταδιακό ξεπέρασμα όλων των αστικών σκοταδιστικών μύθων και των εξουσιαστικών ιδεολογιών των δυνάμεων του κεφαλαίου που καταγράφεται ως άρνηση, από τη μεριά των εξουσιαζόμενων, της κοινωνικής ανισότητας, της δικτατορίας του κεφαλαίου και ως διεκδίκηση ενός καλύτερου κόσμου. Αυτή η αντιπαράθεση μεταξύ καπιταλισμού σε όλες τις πιθανές και απίθανες εκδοχές του και της κοινωνίας σε τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο προκαλεί τη σταδιακή αφύπνιση των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού σε τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο και στην αγωνιστική διεκδίκηση ενός κόσμου της κοινωνικής ισότητας, της καθολικής ευημερίας, με άμεση δημοκρατία και παγκόσμια ειρήνη.

*

Αυτή την αυτόνομη πνευματική, πολιτική και συνειδησιακή αφύπνιση των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, τα γραφειοκρατικά επιτελεία του κεφαλαίου, από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μέχρι τα θρησκευτικά μουλατεία και τα μέσα μαζικής παραπλάνησης, προσπαθούν να την αποπροσανατολίσουν ή και να τη ματαιώσουν με φασιστικές, νεοφιλελεύθερες, ‘χριστιανοδημοκρατικές, χριστιανοσοσιαλιστικές, σοσιαλδημοκρατικές, τριτοτεταρτοδιεθνιστικές εξουσιαστικές ιδεολογίες που υπόσχονται να βελτιώσουν, να ‘αλλάξουν’ ή και να ‘καταργήσουν’ τον καπιταλισμό για λογαριασμό της κοινωνίας, αλλά χωρίς την κοινωνία. Συνέπεια όλων αυτών είναι να εμφανίζονται νέες μεταμορφώσεις του ίδιου του καπιταλισμού χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στην απάνθρωπη και καταστροφική του φύση που χαρακτηρίζεται από τον ανταγωνισμό, την οικονομική και κοινωνική ανισότητα, τον πόλεμο.

Το καπιταλιστικό σύστημα της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας καταφέρνει πότε με τα αστικό κοινοβούλιο και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία του και πότε με τις δυνάμεις καταστολής και τη φασιστική δικτατορία του να παραπλανά τις κοινωνίες και με τη βοήθεια των αστικών κοινοβουλευτικών κομμάτων και της αστικής διανόησης να τις στοιχίζει πίσω από τους δικούς του στρατηγικούς στόχους. Όταν όμως τα πράγματα σφίγγουν και οι κοινωνίες κατεβαίνουν στους δρόμους, ανεβαίνουν στα βουνά, καταλαμβάνουν τα εργοστάσια, ή κατεβαίνουν μαζικά στις πλατείες και προσανατολίζονται προς την κατάργηση του καπιταλισμού, την άμεση δημοκρατία και την κοινωνική ισότητα, τότε το σύστημα αλλάζει τακτική. Κατασκευάζει, με την οικονομική βοήθεια των ολιγαρχών, με την θετική ή ‘αρνητική’ βοήθεια των συστημικών ΜΜΕ και της κρατικοδίαιτης και βολεμένης ‘αστικής αριστερής διανόησης’ μέσα στους κόλπους του, ‘πρωτοπορίες’. Πρωτοπορίες που συγκροτούνται από ιεραρχικά οργανωμένες εξουσιαστικές συμμορίες που υπόσχονται μέσω μιας κάποιας ‘αριστερής διαχείρισης’ του κεφαλαίου έναν ‘καλύτερο, ηθικότερο, εντιμότερο, δικαιότερο καπιταλισμό’ με κοινωνική δικαιοσύνη, αποδίδοντας τα εγκλήματα του καπιταλισμού ενάντια στην ανθρωπότητα στα κόμματα εργαλεία του και στους επαγγελματίες πολιτικούς υπαλλήλους του, συσκοτίζοντας την αντικειμενική πραγματικότητα αναφορικά με την απάνθρωπη, εκμεταλλευτική και καταστροφική φύση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Κάποιες μάλιστα ‘επαναστατικές πρωτοπορίες’ υπόσχονται ακόμα και μέσω των αστικών κοινοβουλευτικών διαδικασιών κατάργηση του καπιταλισμού χωρίς βέβαια την κατάργηση της ατομικής-ιδιωτικής ή/και της κρατικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής και συνεπώς χωρίς την κατάργηση της αντίστοιχης ατομικής, ταξικής και κρατικής εξουσίας πάνω στους εργαζόμενους και στις κοινωνίες. Συνήθως αυτό συμβαίνει σε περιόδους κρίσης του καπιταλισμού, όταν η αστική αριστερή διανόηση απλώνει συστηματικά την αστική ιδεολογία περί των ‘μαζών’, δηλαδή των κοινωνιών που τις θεωρούν ανίκανες να αυτοκυβερνηθούν και συνεπώς χρειάζονται κάποια ιεραρχικά δομημένη εξουσία στην κορυφή της οποίας στρογγυλοκάθονται οι επαναστατικές πρωτοπορίες που ως εξουσίες κρατάνε τις κοινωνίες μακριά από την εξουσία θέσμισης για τη μορφή και το περιεχόμενο της οικονομίας, για το μοντέλο παραγωγής και διανομής των αναγκαίων υλικών και πνευματικών-πολιτιστικών αγαθών, για τον τρόπο που οργανώνονται, δημιουργούν και εξελίσσονται οι ίδιες οι κοινωνίες. Η ιστορική εμπειρία από όλες αυτές τις μεθόδους του καπιταλιστικού συστήματος δείχνει πως αυτό για να κρατήσει μακριά τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, τις κοινωνίες και την εργαζόμενη ανθρωπότητα από τη συνειδητοποίηση του δικού τους ιστορικού ρόλου για την αυτοαπελευθέρωσή τους, δημιουργεί πολιτικές γραφειοκρατίες, κόμματα και πολιτικούς επαγγελματίες που τους μοιράζει ρόλους κυβερνητικούς, συμπολιτευτικούς και αντιπολιτευτικούς, δεξιούς, κεντρώους και ‘αριστερούς’, αντιδραστικούς, συντηρητικούς και ‘επαναστατικούς’. Κεντρική στρατηγική στόχευση αυτής της ‘εξουσιαστικής πολιτικής εργαστηρίου στο εποικοδόμημα’ είναι οι κοινωνίες να μην αμφισβητήσουν εκ θεμελίων το ίδιο το οικοδόμημα, να εγκαταλείψουν τους δρόμους και τις πλατείες με τις ‘ουτοπίες’ για άμεση δημοκρατία και να γυρίσουν στον καναπέ τους ως θεατές και θιασώτες του αστικού κοινοβουλευτισμού που εγγυάται τη δικτατορία του κεφαλαίου. Αυτή τη βρώμικη δουλεία για λογαριασμό του κεφαλαίου δεν μπορούν να την κάνουν τα καθαρόαιμα αστικά πολιτικά κόμματα με τις νεοφιλελεύθερες ιδεολογίες, γι’ αυτό το σύστημα κατασκευάζει, εκπαιδεύει και χρησιμοποιεί, με κατάλληλη σκηνοθεσία, με θολές ιδεολογίες, λαϊκίστικο λόγο και πελατειακή τακτική, ‘αριστερά’ κόμματα που διεκδικούν μέσα από στημένες και υπονομευμένες εκλογικές διαδικασίες την ‘αριστερή διαχείριση’[5], δηλαδή τη πολιτική εξουσία διαχείρισης του καπιταλισμού.

*

Οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, έχοντας στο ενεργητικό τους, αλλά και στη ιστορική μνήμη τους τις ψεύτικες ελπίδες των πολιτικάντηδων και των ‘πρωτοποριών’, τις προδοσίες και τις απογοητεύσεις τους, αλλά και τις αμέτρητες θυσίες τους σε όλους τους αγώνες της υποτιθέμενης ετεροαπελευθέρωσής τους, όλο και περισσότερο συνειδητοποιούν τώρα, στον 21^ο αιώνα, πως το ζητούμενο δεν είναι να ‘κατακτήσουμε’ τα χειμερινά ανάκτορα τον Αύγουστο για να καταλάβουμε την εξουσία του αστικού κράτους του ιδιωτικού ή/και κρατικού κεφαλαίου, αλλά να καταργήσουμε συθέμελα τον καπιταλισμό και μαζί με αυτόν κάθε μορφής εξουσία πάνω στα μέσα παραγωγής, στην παραγωγή και στη διανομή των αγαθών την ίδια, στην πληροφόρηση, στην οικονομία, στην κοινωνία και στον πολιτισμό και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την εγκαθίδρυση σχέσεων αυτοδιεύθυνσης της κοινωνίας σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο. Αυτοδιεύθυνση της κοινωνίας δεν σημαίνει αντιπροσωπευτική αστική δημοκρατία, αλλά άμεση κοινωνική δημοκρατία[6] με περιεχόμενο την αταξική κοινωνία, το μοναδικό καταφύγιο, ταυτόχρονα και το δυναμικό ορμητήριο το κάθε Εγώ στα πλαίσια του Εμείς, των πολλών Εμείς ως Τοπική Άμεση Δημοκρατία και των πολλών Τοπικών Άμεσων Δημοκρατιών ως Εθνική Αμεσοδημοκρατική Ομοσπονδία που θα καταλήγει στην Παγκόσμια Συνομοσπονδία Αμεσοδημοκρατικών Κοινωνιών στα πλαίσια ενός Οικουμενικού Ουμανιστικού Πολιτισμού[7].

Αναμφισβήτητα ο δρόμος είναι δύσκολος και μακρύς, αλλά δεν υπάρχει άλλος για να απαλλαχθεί η ανθρωπότητα από την καπιταλιστική βαρβαρότητα και να οικοδομήσουμε ως άτομα και ως κοινωνίες έναν καλύτερο κόσμο για όλους, ενάντια στον γκρίζο κόσμο του κεφαλαίου που είναι καλύτερος για τους λίγους και κόλαση για τους πολλούς. Αυτός ο δρόμος, αυτό το ταξίδι προς την κοινωνική ισότητα ξεκινάει όπως κάθε άλλο ταξίδι με το πρώτο μικρό βήμα του καθενός μας. Ας ξεκινήσουμε από την απαλλαγή μας από κάθε σκοταδιστικό μύθο και κάθε εξουσιαστική ιδεολογία, από την έξοδό μας από κάθε στρούγκα που μας προβατοποιεί για να μας έχει δεδομένους στο παιχνίδι εξουσίας του κάθε κομματικού τσοπάνη και κρέας στο τσιγκέλι του κάθε καπιταλιστικού χασάπη. Ας πετάξουμε από πάνω μας κάθε σύμβολο, κάθε ‘βεβαιότητα’ και κάθε ‘ταυτότητα’ και ας αναζητήσουμε την επιστημονικά έγκυρη και κοινωνικά χρήσιμη γνώση με τη μόρφωση, την αυτομόρφωση και το διάλογο, μέσα στις βιβλιοθήκες, στους χώρους δουλειάς και κατοικίας, και ας προκαλούμε συνεχώς το δημόσιο διάλογο για όλα και για όλους, γιατί μόνο έτσι θα απαλλαχθούμε από κάθε ψεύτικη αυθεντία και από κάθε αληθινή εξουσία. Μόνο έτσι, μέσα από το Εμείς, θα κατακτήσουμε την γνήσια Εαυτότητά μας και θα ανοίξουμε όλοι μαζί το δρόμο για νέες διακλαδώσεις με τελικό αποτέλεσμα την ανάδυση νέων χωροχρονικά μορφών κοινωνικής οργάνωσης, αντίστοιχων στο σημερινό επίπεδο της επιστήμης, της τεχνολογίας, των αναγκών και των οραμάτων μας, για τον καλύτερο κόσμο της κοινωνικής ισότητας, χωρίς την οποία τίποτα από όσα μας υπόσχονται και για τα οποία η ανθρωπότητα αγωνίζεται εκατομμύρια χρόνια να κατακτήσει δεν θα κατακτηθεί.

Σ’ αυτόν τον αγώνα όλοι μας έχουμε την θέση και την ευθύνη μας, με συμμετοχή μας στην κατασκευή του κοινού μέλλοντός μας, που για να είναι και δικό μας δεν πρέπει να το αναθέτουμε σε επαγγελματίες εργολάβους κατασκευαστές ψεύτικων ελπίδων και αληθινών εξουσιών σε βάρος μας. Η ιστορία διδάσκει πως κανένας αγώνας δεν χάθηκε εκτός από εκείνους που δεν δόθηκαν ή ανατέθηκαν σε σκοταδιστικά και εξουσιαστικά ιερατεία ανεξάρτητα από θεοκρατική, ιδεολογική, φυλετική και χρωματική επιλογή.

---

[1] «Μπορούμε να αντιληφθούμε τις δομές που μας περιβάλλουν, ιδωμένες από μια ιστορική προοπτική και αυτή η ιστορική προοπτική αντιστοιχεί σε μια διαδοχή διακλαδώσεων», Ilya Prigogine, Οι νόμοι του χάους, Εκδόσεις Π.ΤΡΑΥΛΟΣ, Αθήνα 2003, σελ. 104.

[2] ¨Το βέλος του χρόνου επιδρά σε άρσεις ασυμμετρίας και στην εμφάνιση της τάξης και της αταξίας σε μακροσκοπικό επίπεδο. Και στις δυό περιπτώσεις η τάξη και η αταξία προέρχονται από το χάος. Εάν η θεμελιώδης περιγραφή γινόταν με σταθερούς δυναμικούς νόμους, δεν θα είχαμε μεταβολή εντροπίας, ούτε τάξη μακράς εμβέλειας μακράν της ισορροπίας, ούτε θα αναφερόμασταν σε βιολογικές δομές. Θα είχαμε ένα σύμπαν από το οποίο ο άνθρωπος θα είχε αποκλεισθεί», ό. π. σελ.. 90.

[3] Basso Lelio, Εισαγωγή στο συλλογικό τόμο: Πολιτιστικός Ιμπεριαλισμός, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, Αθήνα 1984, σελ. 28

[4] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής. ΠΑΠΑΖΗΣΗΖ, Αθήνα 2009.

[5] Λάμπος Κώστας, Αριστερά κόμματα ή αριστερή κοινωνία; ΠΟΛΙΤΕΣ, τεύχος 8/Νοέμβρης 2009, καθώς επίσης και Λάμπος Κώστας Αριστερή διαχείριση του καπιταλισμού ή αυτοδιαχείριση της αριστερής κοινωνίας, ΠΟΛΙΤΕΣ τεύχος 39/Ιούνης 2012.

[6] Βλέπε σχετικά Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΜΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.

[7] Λάμπος Κώστας, Από τον ευρωπαϊκό Ουμανισμό, στην καπιταλιστική βαρβαρότητα ή στον Οικουμενικό Ουμανισμό; MONTHLY REVIEW, τεύχος Ιούνη 2009.